November 1998

Voor Automatische Radio-Stations in de Vrije Ether

 

Arthur Elsenaar en Remko Scha

Institute of Artificial Art Amsterdam

Afdeling Random Radio

 

Achtergrond.

Leven is communiceren. Een samenleving die uitgaat van gelijke rechten voor allen, legt daarom geen willekeurige beperkingen op aan de vorm en de inhoud van de informatie die vrije burgers onderling uitwisselen. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, artikel 19, vermeldt de ". . . freedom to seek, receive and impart information and ideas through any media and regardless of frontiers." Om deze reden is er geen censuur op telefoon-gesprekken of galerie-tentoonstellingen; zijn er geen strenge voorschriften die nageleefd moeten worden bij het bijeenroepen van vergaderingen of het verspreiden van buurtkrantjes; is er geen Staatsdrukkerij-monopolie; en bestaat er geen speciale politie-eenheid die belast is met de opsporing van niet-geregistreerde laser-printers en copieer-machines.

In een vrij land mogen we niet alleen zeggen en schrijven wat we willen, en musiceren en schilderen wat we willen -- we worden ook niet belemmerd in het toepassen van technologische middelen om onze teksten, geluiden en beelden een grotere verspreiding te geven. Iedereen mag naar eigen inzicht gebruik maken van de mogelijkheden van drukpersen, printers, copieer- en fax-machines, telefoon, audio- en video-recorders, CD-spelers, geluidsversterkings-apparatuur, film- en dia-projektie, en computers. Als de overheid zonder zeer goede motivatie willekeurige beperkingen aan zulke communicatie-mogelijkheden zou opleggen, zou dat alom als verrassend en verwerpelijk ervaren worden.

Maar er zijn uitzonderingen. Je kunt vragen stellen, bijvoorbeeld, over het huidige beleid van overheid en telecommunicatie-industrie betreffende nieuwe (en ten dele nog onbegrepen) media als internet, video-on-demand en web-tv. Deze vragen laten we nu terzijde. We willen het nu hebben over een "oud" medium dat met een ouderwets woord de "ether" genoemd wordt: zich vrij in de ruimte voortplantende electromagnetische golven in het freqentie-gebied van tientallen kiloHertz tot honderden Megahertz. Deze golven kunnen gebruikt worden voor het uitzenden van allerlei soorten informatie. Ze worden tegenwoordig bijvoorbeeld gebruikt voor televisie, telefonie, en computer-communicatie. Maar een van de eerste en nog steeds populairste toepsssingen van deze golven is de uitzending van geluidssignalen: "radio".

Betreffende het gebruik van de ether voor radio-zenders voert de overheid een merkwaardig restrictief beleid, dat erop gericht lijkt te zijn om te voorkomen dat dit medium gebruikt zou kunnen worden voor communicatie tussen mensen die elkaar iets willen laten horen. Het wordt de meeste burgers de facto onmogelijk gemaakt een legale zender te beginnen die, bijvoorbeeld, een stad van onafhankelijk nieuws of niet-commerciële muziek voorziet. Iemand die dat zou willen moet om te beginnen een frequentie toegewezen krijgen -- en steeds vaker moeten daar aanzienlijke bedragen voor neergeteld worden. En vervolgens wordt zo'n "zendgemachtigde" dan verplicht om voor zijn technische voorzieningen gebruik te maken van het staatsmonopolie-bedrijf Nozema. Dit is een zeer professioneel bedrijf dat kwaliteit levert, maar daar onevenredig hoge tarieven voor rekent. (Voor het onderhoud van een radio-zender die een paar duizend gulden kost, vraagt men tientallen duizenden guldens per jaar.)

Er is genoeg ruimte beschikbaar in de ether. Binnenkort wordt door de toepassing van digitale technieken het aantal bruikbare radio-frequenties zes keer zo groot als het nu is. Radio zou nu dus een ongekend populair medium kunnen worden; allerlei groepen en individuele personen zouden het op grote schaal kunnen gaan gebruiken om kwaliteit, diversiteit en expressie toe te voegen aan het saaie en uniforme media-landschap waar we nu naar zitten te kijken. Maar de overheid maakt dit zonder enige rechtvaardiging financieel onmogelijk.

Veel burgers denken misschien nog steeds dat de overheid namens ons allen de beschikbare communicatie-infrastructuur op een verstandige manier beheert. Maar de overheid is er achter gekomen dat je bandbreedte voor goed geld kunt verkopen. Alle kabel-netwerken zijn al verkwanseld aan A2000 of soortgelijke bedrijven; nu is de ether aan de beurt.

Alleen commerciële zenders met voorspelbare muziek en even voorspelbare reklame-boodschappen kunnen in het huidige overheidsbeleid overleven. In Amsterdam, bijvoorbeeld, is nog één radio-station waar een normaal ontwikkeld mens met enig plezier naar kan luisteren: Radio 100, op 99.3 MHz in de vrije ether. Dit is een illegaal station dat draaiend gehouden wordt door de vrije tijd en de zakcenten van enkele tientallen krakers, musici, kunstenaars, DJ's en grammofoonplaten-hobbyisten. Die maken met zijn allen 24 uur per dag uitstekende programma's waarin alle soorten muziek ter wereld na elkaar (en soms gelijktijdig) te horen zijn. Maar de overheid is in de randstad bezig om één voor één alle illegale stations uit de lucht te halen, teneinde alle ether-frequenties te verkopen aan goed-betalende commerciële stations die allemaal dezelfde domme muziek draaien. Als het huidige overheidsbeleid voortgezet wordt, zal Radio 100 binnenkort ook verdwijnen, en dan kan iedereen in Amsterdam zijn radio wel in de gracht gooien.

Conclusie: Voor een vrije ether.

Het is tijd voor een radikaal ander media-beleid. Ether is geen handelswaar. De ether moet beschikbaar gemaakt worden als communicatiemiddel voor mensen die elkaar iets mede te delen hebben. Alle mensen hebben onvervreemdbare gelijke rechten op hun aandeel in de totaal beschikbare bandbreedte. Reklame in de ether moet volledig afgeschaft worden.

 

Voorstel: Agent Radio.

Vooruitlopend op dit nieuwe beleid gaan wij nu overal in het land zenders plaatsen die een ander geluid laten horen. In het kader van Next 5 Minutes 1999 stellen we daarom voor om ons projekt "Agent Radio" uit te voeren: een zend-antenne wordt op het dak van Paradiso geplaatst en verbonden met een computer-gestuurde radio-zender die voortdurend een random mix afspeelt van geluidsfiles die at random van het internet geplukt worden. Het bereik van de zender omvat tenminste de stad Amsterdam. De zender is vanaf de opening van het Next 5 Minutes gebeuren 24 uur per dag in de ether, minstens tot het einde van het festival.

Door via de ether het internet ten gehore te brengen, vestigen we de aandacht op de fantastische rijkdom aan tekst en muziek, afkomstig van allerlei soorten individuen en organisaties overal ter wereld, die tegenwoordig voor alle radiomakers beschikbaar is. De chaotische mengeling van geluid die geproduceerd wordt door ons search/download/mix-algoritme, is een symbool en een voorafschaduwing van de oneindige veelsoortigheid van spannende en interessante radio-zenders die we in de toekomst nog zullen kunnen meemaken.

Agent Radio is een eenvoudig voorbeeld van een nieuw "combinatie-medium" dat mogelijk gemaakt wordt door de nieuwe technologie: automatische radio op basis van internet. Dit ene voorbeeldje kan op vele verschillende manieren uitgewerkt worden. Door kleine veranderingen aan te brengen in de zoek-criteria of de mix-stijl kunnen we dezelfde software allerlei verschillende radio-stijlen laten genereren -- van avant-garde-kakafonie tot radio-universiteit. Maar op deze manier zijn er nog veel meer nieuwe media mogelijk: televisie op basis van internet, algoritmische radio en televisie, interactieve radio en televisie, en allerlei combinaties daarvan.

Agent Radio suggereert dat zulke nieuwe media gebruikt kunnen worden ten dienste van belangeloze esthetische ervaringen van vrije mensen. Het roept de vraag op naar een media-beleid waarin dit soort media-gebruik een structurele plaats heeft.

Betaal geen kijk- en luistergeld!